PENGENALAN.
Umum telah mengetahui bahawa sejarah adalah salah satu
cabang ilmu pengetahuan , satu disiplin ilmu berdasarkan sumber, bukti dan
teori, falsafah serta kaedahnya.[1]
Namun banyak persoalan timbul untuk menuntut bukti mahu pun kenyataan yang
realiti. Kedudukan dan peranan sejarah
juga dipersoal seperti pada tahun 1987, Theodore S. Homerow, seorang sejarawan Amerika Syarikat telah menyuarakan
kebimbangannya terhadap potensi dan perkembangan ilmu sejarah yang semakin
merudum jatuh, khususnya pada tahun
1980.[2]
Namun begitu, sejarah masih mempunyai
keistimewaan tertentu, iaitu ia sentiasa merangsang manusia untuk terus menyoal
tentang peristiwa dan keadaan serta mendapat faedah daripada persoalan yang
diberikan.
Sebenarnya bidang kajian
sejarah dan ilmu sejarah bermula dengan pelbagai persoalan utama seperti Bila?
Mengapa? Siapa? dan Bagaimana ?. Sejak Universiti Gottingen ditubuhkan pada
tahun 1737, diikuti pula dengan perlantikan profesor-profesor sejarah yang
berwibawa seperti Johann Cristoph dan Arnold Hermann, bidang sejarah mula
mendapat pembelaan.[3]
Universiti Gottingen telah membuka jalan dan petunjuk untuk mengkaji sejarah dan
sejarah dianggap sebagai satu bidang penyelidikan secara ilmiah.[4]
Sejarah dengan konsep hermeneustik berbeza dengan sejarah seperti awal penemuaannya.
Konsep sejarah hermeneustik lebih
menekankan kepada sumber dan kebenaran ,serta berusaha untuk menolak lagenda
dan unsur mitos.[5]
Ilmu sejarah juga amat berbeza dengan ilmu sains sosial. Hal ini kerana ilmu
sejarah bersifat individu yang khusus, manakala ilmu sains sosial bersifat
sejagat dan dapat dirumuskan melalui pola perubahan hukum.[6]
Menurut Leopold Von Ranke, sejarah
bersifat khusus dan bukan menekankan persamaan, pengulangan mahupun penyeluruhan.[7]
Hal ini bermakna sejarah ialah suatu ilmu yang mengkhusus kepada sesuatu
perkara.
Merujuk kepada soalan , masyarakat
bermaksud kumpulan manusia yang hidup dan bergaul bersama-sama di suatu tempat
seperti di kampung atau di bandar, dan
dapat dikelaskan kepada kelas sosial tersendiri, selain mempunyai pentadbiran
dan peranan sosial yang berbeza[8].
Negara pula bermaksud sebuah kawasan yang mempunyai sempadan tertentu, bilangan
penduduk yang tetap dan mempunyai dasar pentadbiran yang tersendiri.[9]
Dalam bahagian pengertian sejarah,
penulis akan menerangkan maksud sejarah dari aspek etimologi sejarah, konsep
dan teori sejarah, dan pandangan ahli sejarawan barat, Islam mahupun tempatan
dalam membuat pentakrifan sejarah, selain menyatakan persamaan dan perbezaan
pendapat mereka tentang pengertian sejarah. Bahagian kepentingan sejarah dapat
dibahagikan kepada dua, iaitu kepentingan sejarah kepada masyarakat (manusia)
dan negara. Namun begitu, ilmu sejarah bersifat rigid dan memerlukan kajian
yang mendalam untuk memahami dan menghayatinya, sekaligus menghasilkan insan
yang berpaksikan kepada kebenaran.
PENGERTIAN SEJARAH.
Pengertian
sejarah juga boleh dilihat dari aspek etimologi sejarah. Pada tahap awal
penemuan sejarah, perkataan sejarah dikatakan berasal daripada bahasa Inggeris,
iaitu history yang pada asasnya
berasal daripada perkataan Yunani purba, iaitu historia, yang bererti penyelidikan.[10] Penyelidikan yang dimaksudkan ialah pencatat sejarah, mencatat sejarah
berdasarkan peristiwa yang benar-benar berlaku, berdasarkan penyaksian,
penelitian, dan pendengaran.[11]
Ilmu sejarah yang diterima tanpa proses penyelidikan tidak boleh dianggap
benar.[12]
Menurut R. O. Winstedt,
perkataan sejarah berasal daripada perkataan Arab, seperti salasilah, tawarikh,
atau babad. Besar kemungkinan perkataan Arab itu ialah syajaratun yang bererti pohon.[13]
Dari sudut sejarahnya, masyarakat Arab akan menggunakan rajah pohon berdaun
lebat untuk menggambarkan susur galur atau salasilah keturunan mereka.[14]
Perkataan tawarikh atau riwayat sering digunakan dalam penulisan sejarah berbahasa Melayu untuk memberikan
maksud yang sama. Perkataan ini berasal dari perkataan Arab juga, iaitu tarikh.[15]
Hal ini terbukti benar apabila perkataan tawarikh
digunakan oleh Raja Ali Haji dalam bukunya ,iaitu Tuhfat al-Nafis. Riwayat juga
digunakan dalam penulisan sejarah berbahasa Melayu untuk memberikan pengertian
sejarah,tetapi istilah ini kebiasaannya merujuk kepada biografi sahaja.[16]
Pengertian sejarah boleh
diberikan berdasarkan kamus bahasa mahupun kamus sejarah. Menurut Za’ba, sejarah
bermaksud peristiwa benar yang berlaku pada zaman dahulu ,dan dirakam atau
dituliskan kisahnya ,selain satu kumpulan karya yang dianggap bersejarah dan
ditulis oleh penulis istana untuk meningkatkan martabat seseorang
raja,khususnya dalam buku Sejarah Melayu.[17]
Sejarah menurut Kamus Bahasa Melayu Klasik adalah hikayat tentang satu
peristiwa yang terjadi, terutamanya tentang negeri, bangsa dan kejadian yang
luar biasa, yang mempengaruhi masyarakat, dan sukar untuk dilupakan.[18]
Pendek kata, ilmu sejarah ialah satu cabang ilmu pengetahuan tentang satu
kejadian yang berlalu.[19]
Menurut Kamus Masyarakat, sejarah ialah ilmu pengetahuan yang mengkaji
peristiwa-peristiwa yang berlaku pada waktu lalu.[20]
Walau bagaimanapun, pengertian
sejarah yang diambil secara terus daripada kamus seperti yang dinyatakan di
atas hanyalah bersifat umum sahaja. Hal ini kerana, pengertian sejarah tersebut
tidak menyatakan peristiwa sejarah, tarikh, mahu pun ahli sejarawan yang
terlibat. Maka, pengertian sejarah secara tepat boleh didapati berdasarkan
maksud yang diberikan oleh tokoh-tokoh sejarawan dari barat, Islam dan
tempatan.
Peringkat awal penemuan
sejarah berlaku sekitar abad ke-19 di Eropah. Menurut Leopold Von Ranke
,`sejarah lama’telah wujud sebelum abad ke-19 lagi ,dan beliau telah
menggunakan istilah sejarah dalam kajiannya terhadap perubahan dan perkembangan
kehidupan manusia, khususnya dalam bidang kajian sejarah politik.[21]
Namun, menurut Gatrude sejarah bukan sahaja mengkaji politik manusia, sebaliknya
merangkumi keseluruhan kehidupan manusia.[22]
Gatrude telah mengesahkan pendapat Leopold Von Ranke yang mengatakan `sejarah lama’ telah wujud
sebelum abad ke-19 ,dan berperanan besar kepada golongan intelektual di Eropah.
Sekitar abad ke-20, sejarawan Perancis, Annales telah menggunakan sejarah dalam
kajiannya terhadap kehidupan manusia sahaja.[23]
Sebaliknya, menurut Henry Pirene, sejarah bukan sahaja mengkaji kehidupan
manusia, sebaliknya merangkumi ruang lingkup yang luas, dan tiada had sempadan.[24]
Coldwell
pula menyatakan perkataan asal sejarah,iaitu history yang bermaksud penyelidikan telah berubah maksudnya
daripada penyelidikan kepada segala
catatan peristiwa lalu ,yang telah berlaku atau ingatan terhadap masa lalu.[25]
Sejarawan Yunani abad pertama selepas Masihi,Dionysius misalnya telah
mengatakan bahawa sejarah adalah satu bentuk falsafah yang memberikan
pengajaran melalui contoh-contohnya.[26]
Sejarawan Barat ,seperti
Garraghan mentakrifkan sejarah sebagai satu peristiwa masa lalu yang sebenarnya
berlaku,mempunyai catatan terhadap sejarah,selain mempunyai teknik dalam
mencatat sejarah.[27]
A.Marwick pula mentakrifkan sejarah kepada tiga perkara utama,iaitu keseluruhan
masa lalu,kedua;merupakan cara manusia menghuraikan atau mentafsir masa
lalu,dan ketiga; sejarah sebagai satu disiplin ilmu pengetahuan.[28]
A.L. Rowse pula berpendapat sejarah sebagai keseluruhan masa lalu bagi benda,
peristiwa, alam, manusia, ataupun makhluk amnya.[29]
P.Demieville berpendapat
sejarah bukan sahaja mengumpulkan dokumen oleh ahli-ahli birokrasi ,bukan hiburan
bagi sejarawan,sebaliknya harus digunakan untuk memperbaiki dunia.[30]
Bagi J.B Burry, sejarah adalah
sains, tidak kurang dan tidak lebih.[31]
R.G. Collingwood mengatakan sejarah ialah kajian terhadap masa lalu, atau masa
silam, atau sezaman dengan penulis, yang ditulis seperti benar-benar berlaku.[32]
E.H. Carr pula berkata, sejarah adalah satu proses interaksi berterusan antara
ahli sejarah dengan fakta-faktanya berkenaan dengan masa lampau.[33]
Leopold Von Ranke pula mengatakan sejarah ialah kajian tentang masa lalu yang
melibatkan susunan peristiwa.
Al-Masudi, sejarawan Islam
yang amat berpengetahuan luas dalam ilmu sejarah mentakrifkan sejarah sebagai
catatan yang terhimpun tentang keseluruhan ilmu pengetahuan manusia dan
dianggap paling mulia dalam sains.[34]Ibn
Khaldun berpendapat sejarah ialah penjelasan yang halus tentang asal-usul,dan
pengetahuan bagaimana sesuatu peristiwa itu berlaku.[35]
Pada masa yang sama, sejarawan
tempatan juga tidak ketinggalan untuk memberikan pengertian sejarah. Menurut
Poespowardojo, sejarah ialah satu peristiwa yang telah berlaku, saling
berkaitan antara kehidupan manusia dengan peristiwa lalu, dan menjadikannya
sebagai pegangan agama.[36]
Sidi Ghazalba pula berpendapat
sejarah mempunyai empat pengertian, pertama; berupa masa lalu, kedua;sebagai
riwayat masa lalu,ketiga;sebagai pengetahuan masa lalu, dan keempat; sebagai
ilmu yang berusaha mewariskan ilmu pengetahuan.[37]
Suntharalingam berpendapat sejarah ialah satu cabang ilmu pengetahuan tentang
masa lalu.[38]
Shaharom Hussein mengatakan sejarah ialah pelajaran tawarikh, dan dapat
menyingkap semula lembaran sejarah darihal kebangkitan, kemajuan, kejatuhan dan
kemunduran sesuatu bangsa.[39]
Terdapat persamaan dan
perbezaan maksud sejarah yang diberikan oleh sejarawan barat, Islam mahupun
sejarawan tempatan. Dari aspek persamaan, kesemua sejarawan sependapat bahawa sejarah itu adalah kajian
atau catatan atau ingatan tentang masa lampau yang berkepentingan. Hal ini
jelas kelihatan dalam pengertian sejarah yang dibuat oleh E.H. Carr,
Collingwood, dan Sidi Ghazalba.[40]
Selain itu, sejarawan turut
bersetuju bahawa sejarah memerlukan kajian atau penelitian seperti yang
dikatakan oleh Paul D.Leedy, Garraghan, Ibn Khaldun dan Sidi Ghazalba.[41]
Pada masa yang sama,pemahaman konsep sejarah moden lebih memfokuskan kepada
manusia sebagai objek utama dalam kajian, manakala makhluk lain seperti haiwan
dikelompokkan di dalam cabang sains tabii yang terasing.[42]
Sejarawan juga berbeza
pendapat tentang aspek benar-benar berlaku. Collingwood memang menekankan
kepada aspek ini ,sebaliknya Leopold Von Ranke menekankan kepada aspek
penulisan dan penyusunan peristiwa
sejarah.[43]
Sejarawan tempatan seperti Sidi Ghazalba menganggap sejarah itu bukan sahaja
ilmu pengetahuan, sebaliknya merupakan alat untuk menyampaikan ilmu pengetahuan
kepada masyarakat {pewaris ilmu}, sedangkan sarjana barat lebih menekankan
kepada unsur pengetahuan dalam memberikan pengertian sejarah.[44]
Seterusnya, pengertian sejarah
di alam Nusantara telah diresapi dengan unsur-unsur mitos,lagenda,dan khayalan.[45]
Hal ini sememangnya ditolak oleh sejarawan Barat apabila memberikan pengertian
sejarah.[46]
Pengertian sejarah juga boleh
dilihat dari aspek teori, dan konsep sejarah. Kita boleh membicarakan teori
sejarah dari sudut persoalan yang berlandaskan kepada dua landasan perbincangan
yang umum serta luas. Pertama,asal-usul kedatangan sejarah ,dan
kedua;bagaimanakah masyarakat mempelajari,menghuraikan ,serta menghayati
sejarah dalam kehidupan.[47]
Maka secara amnya,teori sejarah ialah kajian terhadap asal-usul kemunculan
sejarah dan pensejarahan,serta perkembangannya yang melalui kaedah
bersistematik.[48]
Konsep sejarah pula boleh
diterangkan melalui dua unsur utama,iaitu asas empirikal,dan asas rasional.Asas
empirikal melihat keobjektifan dalam sejarah,sama ada wujudnya objek di luar
manusia secara terpisah dan bebas.[49]
Sebaliknya, asas rasional berpendirian bahawa tidak ada objek yang wujud di
luar diri manusia.Maka dengan itu,golongan rasional ini melihat sejarah sebagai
sebahagian daripada tahap pemikiran manusia.[50]
Hasil gabungan antara pengertian, teori dan konsep sejarah melahirkan beberapa
kepentingan sejarah yang akan dibincangkan dibahagian seterusnya.
KEPENTINGAN SEJARAH.
Umum
mengetahui ilmu sejarah mempunyai kepentingan dan konsepsi yang tersendiri
kepada mesyarakat. Walaupun ilmu sejarah itu dipersoalkan keabsahannya yang
lebih bersifat abstrak dan tidak nyata selain bersifat sastera kuno. Menurut
Karls Jaspers, ”...manusia kini hidup di bawah satu sejarah yang agung lagi
gemilang”.[51]
Kenyataan ini memaparkan akan kepentingan sejarah manusia terdahulu kepada
menusia moden.
Apabila mempelajari sejarah,
manusia akan tertarik kepada masa lalu dan menjadikan segala peristiwa yang
terjadi sebagai langkah awal untuk merancang sesuatu. Seorang individu mungkin
menyukai sesuatu peristiwa silam disebabkan dirinya menerima penghargaan
daripada pemerintah atau memperolehi kejayaan tertentu.[52]
Sebagai contoh, Perdana
Menteri Malaysia, Yang Amat Berhormat, Dato’ Seri Abdullah Bin Haji Ahmad
Badawi (Pak Lah) bersama-sama menteri kabinet yang lain dan dibantu oleh menteri
kanan, wakil-wakil rakyat, Ahli Dewan Undangan Negeri dan pemimpin bawahan
berganding bahu dalam Rancangan Malaysia Kesembilan (RMK-9) bagi mencapai
Wawasan 2020 yang tinggi melangit.[53]
Sejak awal 1980-an, pelbagai rancangan awal atau ’earlier planning’ telah
dibentuk, antaranya Dasar Pandang Ke Timur, yang membolehkan Malaysia
mempelajari metodologi negara Jepun yang maju dalam pelbagai aspek material,
seperti kecanggihan teknologi dan kemajuan industri automobil dan diaplikasikan
reformasi itu di Malaysia.[54]
Melalui Dasar Pandang Ke
Timur, warga Malaysia dididik menepati masa dan mengamalkan nilai-nilai
korporat dalam perkhidmatan.[55]
Semua ini bertitik-tolak apabila Malaysia menjadikan sejarah silam Jepun yang
dibom (Hiroshima dan Nagasaki) oleh Tentera Bersekutu dan bagaimana negara ini
dapat bangun dengan kepesatan yang pantas walaupun pernah dijajah oleh orang
putih.[56]
Maka dengan itu, tidak mustahil bagi Malaysia untuk maju dengan melihat sejarah
silamnya dan sejarah Jepun yang amat pahit dalam usaha menuju Wawasan 2020.[57]
Sejarah
juga berkepentingan sebagai sumber abstrak dan sumber nyata.[58]
Sejarah dikatakan abstrak apabila sesuatu peristiwa silam telah berlaku dan
tidak dapat dihidupkan lagi secara realistik, tetapi mempunyai kepentingan yang
absolute, walaupun kebanyakan manusia alpa terhadapnya.[59]
Sejarah dikatakan nyata apabila kita dapat membentuknya atau menggambarkannya
kembali, walaupun tidaklah serealistik pada awal kejadian.[60]
Hal ini terjadi melalui persembahan teater atau lakonan.
Sejarah lampau adalah gambaran
kepada masa kini dan keadaan sekarang adalah imaginasi kepada masa hadapan.
Contohnya, kejadian balai polis Bukit Kepong (Johor) yang diserang oleh komunis
adalah peristiwa yang abstrak kerana telah tiada peristiwanya kini, walaupun
masyarakat kini tidak memahami akan kekejaman komunis pada ketika itu,[61]
tetapi ianya dapat dilakonkan semula untuk memberikan pengajaran dan kesedaran
kepada masyarakat,selain menanamkan semangat cintakan tanah air,[62]
khususnya kepada generasi muda.
Contoh kedua ialah peristiwa hijrah Nabi
Muhammad SAW ke Madinah bersama-sama umat Islam pada tahun 622 Masihi. Walaupun
hijrah akbar ini tiada lagi pada masa kini, tetapi ianya semacam nyata apabila
umat Islam sekarang melakukan hijrah pemikiran, iaitu daripada kejumudan kepada
ketamadunan, selain memahami konsep alam semesta.[63]
Dengan harapan hijrah yang disebutkan tadi mendorong umat Islam bangkit
menongkah arus pembangunan dunia.
Peperangan Salib yang berlaku
selama hampir 200 tahun lamanya, yang melibatkan 13 edisi peperangan, yang
akhirnya memihak kepada umat Islam menunjukkan kepada kita bahawa penganut
agama Kristian terdahulu amat kurang menyenangi perkembangan agama Samawi ini.[64]
Peperangan ini menjadi nyata pada masa kini apabila peperangan yang sama
motifnya berlaku di Timur Jauh atau Timur Tengah, walaupun berbeza dari aspek
metodologi, mahu pun cara yang
digunakan.[65]
Sejarah
juga penting dari sudut psikologi dan falsafah untuk memenuhi tuntutan dan
keperluan emosi.[66]
Menurut E. H. Carr, sejarah pada masa kini telah mengambil alih fungsi
kemasyarakatan yang dahulunya dipegang oleh golongan agama. Hal ini menimbulkan
ketidaktenteraman hati para ahli sufi, walaupun sejarah itu berkait rapat
dengan agama dan Sufisme.[67]
Sejarah dapat memberikan
pengajaran melalui contoh-contohnya, dan menerangkan keadaan yang sedang
berlaku berdasarkan peristiwa silam. Sejarah mendidik masyarakat supaya
berpegang teguh kepada ajaran agama dan menunaikan kehendak agama, seperti yang
terkandung dalam kaedah dan doktrin agama masing-masing. Contohnya, semangat
jihad dan zuhud di kalangan umat Islam seperti Saidina Umar al-Khattab dan
Saidina Abu Bakar as-Siddiq mendedahkan kepada umat Islam supaya memahami
sejarah dalam konteks agama, dan menyambung perjuangan Nabi Muhammad SAW dan
para sahabat baginda.[68]
Pemahaman agama Islam yang
mantap membolehkan umat Islam mengatur langkah bagi mengembangkan pencapaian
Islam, khususnya dalam zaman Saidina Umar Abdul Aziz yang mewarisi kepimpinan baginda
SAW dan mempunyai kemantapan psikologi yang tersendiri.[69]
Begitu juga halnya dengan kerajaan Turki Uthmaniyah yang terbentuk hingga
menguasai ¾ dunia ketika masyhur dahulu.[70]
Persoalannya, adakah masyarakat Islam kini mampu mencapai kegemilangan yang sama
tarafnya seperti mereka yang dahulu atas sebab ’Islamic Psikologi’ ?
Bukan
itu sahaja, sejarah juga berperanan sebagai alat untuk meningkatkan ilmu
pengetahuan di kalangan masyarakat. Menurut R. G. Collingwood, tujuan asas
mempelajari sejarah adalah untuk mendapatkan pengetahuan tentang diri manusia,
supaya manusia dapat mengenali dirinya sendiri, selain nusa dan bangsa.[71]
Umpamanya, sebagai orang
Melayu, kita akan dapat memahami diri dan identiti bangsa apabila kita memahami
corak budaya dan sosialiti masyarakat lain seperti Cina dan India, memahami apa
yang boleh dan tidak boleh dilakukan dalam satu-satu agama, selain menghayati
erti pluralisme atau kepelbagaian
agama dengan tidak mencampur-adukkan amalan agama yang berbeza-beza pada
satu-satu zaman kemanusian.[72]
Hakikat ini akan membawa kepada kemantapan ilmu pengetahuan masyarakat.
Bagi pihak pelajar, sejarah
mendedahkan kepada mereka beberapa insiden dunia yang boleh dikaji dalam subjek
sejarah di sekolah. Dalam Perang Dunia Kedua umpamanya, pelajar dapat memahami
kewujudan Tentera Bersekutu (Amerika Syarikat dan Britain) untuk menghapuskan
armada tentera Jepun.[73]
Selain itu,para pelajar dapat mengetahui perubahan dan reformasi yang dilakukan
oleh reformis Jepun di Tanah Melayu dahulu,serta kesan-kesan pendudukan Jepun.Tambahan
pula kekejaman yang dilakukan oleh
tentera Jepun hingga menyebabkan Koumintang Cina terbentuk yang menjadi asas
kepada pertubuhan komunis di Tanah Melayu turut dimengertikan.[74]
Dalam Perang Dunia Pertama
pula, pelajar dapat memahami peranan yang dimainkan oleh Hitler sebagai pemimpin
Jerman untuk menentang Tentera Bersekutu yang menuduh Jerman sebagai punca
peperangan, selain Jerman dipersalahkan hingga digesa membayar ganti-rugi
peperangan.[75]
Jerman juga tidak diberikan peluang untuk membela diri dalam rundingan
Perjanjian Versailles.[76]
Maka, Hitler cuba mempengaruhi rakyatnya dan menggunakan sejarah bagi
menyedarkan rakyatnya bahawa Jerman telah ditipu atau telah dimanipulasikan
oleh Tentera Bersekutu.[77]
Melalui peristiwa ini, pelajar dapat memahami sejarah pembentukan fahaman Nazi
di Jerman yang memperjuangkan kepentingan rakyat bawahan.
Kesedaran
moral juga dapat dijelmakan. Contohnya, dalam Kerajaan Temasik (Singapura)
dahulu, antara faktor yang menyebabkan kejatuhan Singapura adalah disebabkan
oleh sikap rajanya yang zalim dan menjatuhi sesuatu hukuman kepada pesalah di
khalayak ramai. Hal ini dapat dijelaskan di dalam Tuhfat al-Nafis yang dikarang
oleh Raja Ahmad dan Raja Ali Haji.[78]
Raja Iskandar dikatakan bebas menghukum pesalah tanpa asal usul periksa dahulu,
selain tidak menjadi panduan hidup ’role model’ kepada rakyat bawahannya.[79]
Pada masa yang sama sejarah
dikatakan sebagai warisan untuk generasi akan datang.[80]
Generelisasi menyebabkan setiap perkara baik yang kita lakukan, sudah pasti
kita mahu perkara itu diwarisi dan diperturunkan kepada generasi akan datang.
Peristiwa terdahulu akan mempengaruhi corak penentuan kehidupan masa akan
datang. Contohnya, adat masyarakat Melayu yang diwarisi berusia hampir 400
tahun lamanya, tetapi masih diamalkan secara relatif pada masa kini. Jadi boleh
dikatakan bahawa adat yang diwarisi itu dipanjangkan melalui sejarah.[81]
Daripada persoalan inilah, maka sejarah perlu dipelajari agar sesuatu yang
dipusakai akan dapat terus diwarisi ketamadunannya, dan tidak hilang ditelan
zaman.
Jika kita lihat daripada
pensejarahan Melayu seperti Tuhfat al-Nafis, kita dapati kajian ini merupakan
salah satu ingatan terhadap masa lampau seperti salasilah raja-raja, aspek
pentadbiran, adab mengadap dan banyak lagi yang perlu diteruskan oleh generasi
akan datang.[82]
Sejarah
juga berfungsi untuk meningkatkan pemikiran dan tahap intelektual masyarakat.[83]
Pembelajaran sejarah diharapkan dapat melahirkan masyarakat yang bijak, seperti
kata Boardman dalam karangan beliau yang bertajuk History and Historial, manusia dan masyarakat dilatih supaya
berfikiran kritikal dan empirikal terhadap sesuatu kejadian silam, dan
menghubungkannya dalam kehidupan.[84]
Sejarah juga menyentuh tentang pengalaman manusia sejak kelahiran manusia,
yang secara langsung dapat membantu mereka memahami peradaban sesuatu tamadun.[85]
Jika kita tidak mengambil tahu sebarang peristiwa lampau, mungkin masyarakat
kini hidup dalam keadaan yang kucar-kacir, seperti yang berlaku di Afrika
Selatan, yang disebabkan oleh orang berkulit putih menafikan hak golongan
minoriti (orang kulit hitam), sedangkn mereka adalah ’penumpang’ dengan izin.
Golongan elit atau intelektual yang dilahirkan
melalui pemahaman terhadap ilmu sejarah mampu membawa perubahan dan pembaharuan
dalam sesebuah tamadun. Hal ini jelas kelihatan di
Malaysia apabila Tunku Abdul Rahman Putra al-Haj mengusir keluar
Singapura pada tahun 1965 akibat propaganda-propagandanya memburuk-burukkan
pembentukan Gagasan Malaysia.[86]
Peristiwa yang bermakna ini berlaku berkemungkinan besar disebabkan Tunku Abdul
Rahman memahami situasi politik di Tanah Melayu dan Singapura ketika itu,
selain mempunyai pemikiran rasional yang
mendalam.[87]
Penghayatan
akan kepentingan sejarah kepada masyarakat seterusnya memberikan impak kepada
negara. Sejarah silam dan semasa mampu digunakan oleh pemerintah untuk merangka
dasar-dasar negara.[88]
Menurut Louis Goltschalk, tanpa sejarah lalu, dasar atau garis panduan sesebuah
negara sentiasa goyah, bagai diputarkan angin dan lesu.[89]
Di Malaysia, sesuatu dasar itu
dibentuk setelah mengambil kira pelbagai kepentingan, seperti hubungan dengan
negara serantau, kedudukan negara, kepelbagaian agama dan aspek perkembangan
sejarah yang berbeza dengan negara lain.[90]
Dasar Pandang Ke Timur diperkenalkan pada tahun 1980-an oleh Tun Dr. Mahathir dengan
mengambil kira negara-negara dunia ketiga seperti Korea dan Jepun yang boleh
membangun dengan dasar yang tersendiri, walaupun dikolonialkan oleh bangsa
luar.[91]
Dari sini, Malaysia mengambil langkah drastik dan terkawal dengan mempelajari
kejayaan negara-negara ini dan menghubungkaitknnya dengan sejarah awal Tanah
Melayu dahulu.
Sejarah negara mencapai
kemerdekaan turut mendasari pembentukan Dasar Berkecuali dengan menentang
konsep Aparteid, khususnya di Afrika. Menurut Tunku Abdul Rahman, penyatuan
Melayu, Cina dan India akan mendominasi negara untuk mencapai kemerdekaan dari cengkaman kolonialis, dengan mengenepikan
perbezaan gender, etnik mahu pun warna kulit.[92]
Maka dengan itu, Malaysia lantang menyuarakan penentangan terhadap masyarakat
berkulit putih yang mengeksploitasi hak dan kebebasan masyarakat Red Indian di
Afrika, dengan harapan negara padang pasir ini turut mengalami proses
modenisasi seperti yang berlaku di Malaysia.[93]
Peristiwa tragis, iaitu
peristiwa rusuhan kaum pada 13 Mei 1969 telah mendesak kerajaan supaya merangka
Dasar Perpaduan Nasional untuk mengurangkan jurang perbezaan ekonomi, sosial,
dan pendidikan dalam kalangan etnik masyarakat.[94]
Hasilnya, Jawatankuasa Perpaduan Antara Kaum ditubuhkan pada 1970-an bagi mengkaji
sejarah pahit itu dan mencadangkan langkah-langkah mengatasi. Ini diikuti
dengan pembentukan Rukun Negara yang menjadi garis panduan kepada pentadbir dan
golongan ditadbir untuk menjamin kelangsungan pembangunan negara.[95]
Hakikatnya, sejarah silam yang berlaku memang digunapakai oleh pentadbir negara
untuk merangka satu-satu dasar negara.
Dalam
pada itu, visi negara juga dapat dirangka dengn menghargai dimensi sosial
sejarah. Keinginan dan kemahuan negara untuk mencapai satu tahap pengukuran
kejayaan dan modenisasi mesti diterapkan melalui Wawasa 2020.[96]
Melalui Wawasan 2020 ini, masyarakat Malaysia diharapkan dapat memenuhi setiap
wawasan yang ditetapkan, seperti menjadi masyarakat negara bangsa yang
berpendidikan, mendukung undang-undang dan perlembagaan negara, menjadi tenaga
mahir negara yng menyumbang kepada pelestarian kemajuan, selain menanamkan
semangat patriotik dalam kotak fikiran masyarakat negara bangsa.[97]
Visi yang maha penting ini lahir setelah negara meninjau kembali sejarah
silamnya yang pernah dicengkam oleh pengaruh barat, dan berusaha untuk mengubah
paradigma masyarakat bawahan.
Selain itu, dasar Pak Lah yang
mementingkan kesederhanaan dalam pentadbiran dan mengutamakan kegemilangan
dalam pencapaian turut menjadi panduan dalam pembentukan slogan Islam Hadhari,
yang diiktiraf di peringkat dunia, seolah-olah negara barat tunduk kepada
slogan ini.[98]
Slogan ini bukan omong-omong kosong Pak Lak, sebaliknya merupakan terminologi
baru dalam pentadbirannya.[99]
Islam Hadhari menekankan beberapa prinsip yang menjadi pengukur kejayaan umat
Islam dan bukan Islam di Malaysia khasnya dan masyarakat dunia amnya, seperti
pembangunan modal insan atau ’human capital’, keperluan untuk mencapai kemajuan
dalam bidang sains dan teknologi, keperluan untuk membela hak dan kepentingan
golongan minoriti dan wanita, prinsip pluralisme
agama dan budaya, dan keperluan untuk mengembangkan syiar Islam.[100]
Sebelum membentuk Islam
Hadhari, Pak Lah berkemungkinan besar melihat situasi semasa, khususnya dunia
Islam yang ditekan habis-habisan dan dilabel sebagai penganut agama teroris,
dengan harapan prinsip-prinsip seperti yang dinyatakan mampu membuka mata
golongan prejudis terhadap Islam, yang mereka pernah meminjam pencapaian
ketamadunan Islam dahulu.[101]
Pemahaman
yang mendalam dan holistik terhadap sejarah silam mampu membentuk pencapaian
yang gemilang dalam aspek kebudayaan dan kesenian negara.[102]
Kemunculan beberapa nama besar dan masyhur sedikit masa dahulu dalam bidang
seni lakonan, sebenarnya bertitik-tolak daripada kesedaran mereka terhadap
sejarah negara mencapai kemerdekaan. Umpamanya, Tan Sri P. Ramlee yang
dinobatkan sebagai Seniman Negara pada tahun 1980-an banyak melakonkan
watak-watak pejuang negara, khususnya dalam lakonan Bintang Tiga, Tragedi Bukit
Kepong dan Melayu Merdeka.[103]
Selain
itu, sejarah gemilang Melayu yang tertulis dalam Tuhfat al-Nafis yang dikarang
oleh Raja Ahmad dan Raja Ali Haji juga menggambarkan kepentingan sejarah dalam
aspek kesusasteraan dan pensejarahan Melayu.[104]
Dalam Tuhfat al-Nafis, tercatat dengan jelas salasilah keturunan Melayu,
hubungan diplomatik negeri Melaka dengan negeri-negeri Melayu luar,
undang-undang negara dan pelbagai aspek pentadbiran istana. Menurut Raja Ali
Haji, Tuhfat al-Nafis adalah hadiah maha besar kepada generasi akan datang
(masa kini dan seterusnya) dalam mengkaji perkembangan, kebudayaan dan
pensejarahan Melayu.[105]
Pencapaian dalam keusasteraan
dilangsungkan lagi oleh beberapa tokoh sasterawan negara yang banyak mengarang
novel-novel atau hikayat masyarakat yang juga bersandarkan kepada kepentingan
sejarah. Dato’ A. Samad Said sendiri menghayati sejarah negara dalam pelbagai
lapangan dan menulis beberapa karangan bagi mewujudkan integriti masyarakat
yang syumul.[106] Nama-nama
besar seperti Boestaman, Raja Ali Faqir, Roslie Dobi dan ramai lagi telah
menggunakan sejarah sebagai alat untuk menyedarkan masyarakat supaya
membebaskan diri daripada cengkaman penjajah sedikit masa dahulu.[107]
Oleh itu, pemahaman terhadap ilmu sejarah mampu memajukan bidang kebudayaan dan
kesusasteraan negara.
Sejarah juga menggesa kita supaya mengenang
jasa para pejuang tanah air dalam usaha mereka mencapai kemerdekaan negara,
dengan sanggup berkorban demi negara dan agama. Antara tokoh-tokoh yang
seharusnya dikenang akan jasanya ialah seperti Rentap, Mat Kilau , Dato’
Bahaman, Dato’ Maharajalela, Sultan Abu Bakar (Johor) dan ramai lagi.[108]
Jasa dan pengorbanan Tunku
Abdul Rahman sebagai Perdana Menteri Malaysia yang pertama dan selaku ’bapa
kemerdekaan Malaysia’ juga patut dihargai. Tunku Abdul Rahman berperanan besar
menuntut kemerdekaan negara dengan mengetuai angkatan diraja dan pentadbiran
tertinggi negara ke London, dan menandatangani Perjanjian London 1956.[109]
Menurut perjanjian ini, Tanah Melayu akan mencapai kemerdekaan pada 31 Ogos
1957, selain perlu membentuk perlembagaannya sendiri.[110]
Tunku juga telah bekerjasama
dengan pihak British, khususnya Sir General Briggs dalam program ’Perkampungan
Briggs’ bagi mengurangkan kepesatan dan pergerakan komunis sekitar tahun 1948
hingga 1955.[111]
Melalui program ini, Tunku menggesa masyarakat Melayu, Cina dan India supaya
tidak menyalurkan sebarang maklumat kerajaan, dan tidak membekalkan bekalan
makanan dan ubat-ubatan kepada komunis bagi melumpuhkan pergerakan mereka.[112]
Dato’ Onn Jaafar berjasa besar
mempengaruhi orang Melayu untuk memulaukan Malayan Union pada tahun 1948.[113]
Malayan Union sebenarnya menafikan hak-hak orang Melayu sebagai warganegara dan
penduduk asal, menghadkan kekuasaan sultan iaitu dalam soal-soal keagamaan dan
adat–istiadat Melayu dan mencadangkan taraf kewarganegaraan diberikan secara
bebas (Jus Soli) kepada orang bukan Melayu.[114]
Maka dengan itu, orang Melayu
digesa memulaukan Malayan Union, dan berkabung selama seminggu dengan memakai
songkok berlilitkan kain putih bagi orang lelaki.[115]
Dato’ Onn Jaafar juga menggesa raja-raja
Melayu supaya memulaukan majlis pengumuman Malayan Union di Kuala Lumpur.
Hasilnya, British sedar bahawa orang Melayu mempunyai kekuatan yang tersendiri,
dan Malayan Union digantikan dengan Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu 1948.[116]
Sesungguhnya, jasa-jasa mereka ini kepada negara amat besar dan tidak ternilai
serta wajar dihargai.
PENUTUP.
Berdasarkan
perbincangan diatas,jelas menunjukkan ilmu sejarah merupakan satu cabang ilmu
akedemik yang tematik sifatnya,dan dipenuhi dengan segala peristiwa yang telah
berlalu.Justeru,sejarah merupakan satu keperluan asas kepada setiap individu
dan masyarakatnya.Tanpa sejarah ,secara totalnya manusia akan kehilangan
arah,malah tidak mempunyai identiti diri,bangsa dan budaya yang sebenar.[117]
Secara
ringkasnya,sejarah bermaksud suatu kajian tentang masa lalu,yang ditulis
seperti yang benar-benar berlaku,dan mempunyai teknik atau kaedah untuk
mencatat sejarah.[118]
Sejarah amat mementingkan kepada
kesahihan sumber,bukti dan fakta yang benar sahaja,untuk memenuhi konsep hermeneustik.[119]Hal
ini jelas kelihatan berdasarkan pengertian sejarah yang diberikan oleh
tokoh-tokoh sejarawan ,sama ada sejarawan barat,Islam dan sejarawan tempatan.
Pengkajian
sejarah berfungsi sebagai pemberi teladan kepada manusia,selain dapat
mengurangkan kekhuatiran manusia terhadap situasi-situasi yang kurang
jelas.Dengan itu,masyarakat mampu membandingkan krisis atau keadaan
sekarang,dengan keadaan masa lalu.Kepentingan sejarah kepada masyarakat dan
negara perlu dihayati dari segi dimensi sosial dan dimensi intriksik.[120]
Dimensi sosial bermaksud sumbangan seseorang individu kepada agama,masyarakat
,bangsa dan negara kesan daripada mempelajari sejarah.Dimensi intrinsik pula bermaksud
keupayaan sesebuah negara itu melahirkan rakyat yang berpendidikan yang
menyeluruh ,dan meresapi sejarah dalam kehidupan mereka
[1] Bilcher Bala,Penyelidikan dan
Penulisan Sejarah,Bangi:Pusat Pengajian Jarak Jauh Universiti Kebangsaan Malaysia
[2] Theodore S.Homerow,Reflection
an History and Historious Madison,Wisconsin
[3] Bilcher Bala,Penyelidikan dan Penulisan Sejarah,hlm.4.
[4] Ibid,hlm.3.
[7] Rowse A.L,The Use Of History,New York
[8] Dato’ Abdul Aziz bin Ahmad, Peranan
Masyarakat Dunia, Kuala Lumpur
[9] Ibnu Taimiyah, Etika Politik
Islam , Kuala Lumpur
[10] R. G. Collingwood, The Idea
of History, New York
[11] Ibid,hlm.8.
[12] Ibid,hlm.9.
[13] Raja Ali Haji, Tuhfat
al-Nafis, Sejarah Melayu dan Bugis, Kuala
Lumpur
[14] Ibid,hlm.12.
[15] Mahayuddin Haji Yahya, Pengertian
Sejarah dan Permasalahannya, Kuala
Lumpur
[16] Ibid,hlm.33.
[17] Abdul Aziz Ahmad, Kamus Za’ba,
Kuala Lumpur
[18] Yaakob Isa, Kamus Bahasa
Melayu Klasik, Kuala Lumpur
[19] Normah Abdullah, Kamus
Lengkap Bahasa Melayu, Kuala
Lumpur
[20] Abdul Aziz Rahman, Kamus
Masyarakat, Kuala Lumpur
[21] Bilcher Bala, Penyelidikan dan Penulisan Sejarah,hlm.6.
[22] Ibid, hlm.7.
[25] Coldwell, The Abcient World,
New York : Richard and Winston Corp, 1965,hlm.34.
[26] H. E. Barnes, A History of
Historical Writing, New York
[27] Gilbert J.Garraghan,A Guide
of Historical Methode , New York
[28] Mohd Yusof Ibrahim,
Pengertian Sejarah, Kuala Lumpur
[29] Mohd Yusof Ibrahim, Ilmu Sejarah;
[30] P. Demieville, Chang Hu She
and Historiografy, London
[31] J.B. Burry, History as
Service, New York
[32] R.G. Collingwood, Idea
Sejarah , Kuala Lumpur
[33] E.H. Carr, Apakah Sejarah
; Terjemahan Abdul Rahman Haji Ismail,
Kuala Lumpur
[34] Talif al-Khindi , The
Histories of Masudi, Albany State
: University of New York Press
[35] Ibn Khaldun, al-Muqaddimah,
Kuala Lumpur
[36] Poespowardojo, Salasilah
Sejarah, Jakarta
[37] Mohd Yusof Ibrahim, Ilmu
Sejarah ; Falsafah, Pengertian, dan Kaedah, Kuala Lumpur
[38] R.Suntharalingam,Pengenalan Kepada Sejarah,Kuala Lumpur : Maricon And Sons,
1985,hlm.14.
[39] Shaharom Hussein, Tawarikh Johor, Singapura : Singapura al-Ahmadiah Press, 1950,
hlm.109.
[41] E. H. Carr, Apakah Sejarah, hlm.28.
[45] Arba’iyah Mohd Nor, Ilmu Sejarah dan
Pensejarahan, Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka, 2002,hlm.71.
[47] R. Mohd Ali Ahmad, Apakah Teori
Sejarah, Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka, 1998, hlm.62.
[49] Abdul Rahman Hj Abdullah, Pengantar
Ilmu Sejarah, Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka, 1996, hlm. 2.
[50] Ibid, hlm.24.
[51] Karls Jaspers, The Origin and
Goal Of History, New Heaven : Yale
University Press, 1965,hlm.28.
[52] Mohd Yusof Ibrahim, Pensejarahan
Melayu, Kuala Lumpur
[53] Dato’ Johan Jaafar, “Rancangan Malaysia Ke-9 Suatu Ilusi ?” , Berita Harian, hlm.25.
[54] Dr.Ibrahim Mahmud, Sejarah Perjuangan Bangsa Melayu, Kuala Lumpur : Penerbitan Pustaka
Antara, 1999, hlm.212.
[56] Mustafa Haji Daud, Sejarah Melayu Menuju Kegemilangan, Kuala Lumpur : Penerbitan GST
Sdn Bhd, 1999, hlm.128.
[57] Ibid, hlm.214.
[58] Athur Marwick, The Nature of
History, New Jersey
[59] Mohd Yusof Ibrahim, Pengertian
Sejarah : Beberapa Perbahasan Mengenai Teori dan Kaedah, Kuala Lumpur
[60] Gilbert J. Garraghan, A Guide
of Historical Methode, hlm.27.
[61] Dato’ A. Samad Said, Sejarah
Perjuangan Kemerdekaan, Kuala
Lumpur
[62] Ruslan Zainuddin, Sejarah
Malaysia, Kuala Lumpur
[63] Mahayuddin Haji Yahya, Tamadun
Islam dan Persoalannya, Kuala
Lumpur
[64] Mustafa Haji Daud, Sejarah
Perjuangan Islam, Kuala Lumpur
[65] Ibid, hlm.50.
[66] Gatrude Himmelfarb, The New
History, New Heaven : Yale University Press, 1923, hlm.58.
[67] E. H. Carr, The New Society,
Boston
[68] Mustafa Haji Daud, Sejarah
Perjuangan Islam, hlm.50.
[69] Ibn Khaldun,al-Muqaddimah, hlm.238.
[70] Prof Dr. Yusof al-Qardhawi, Sejarah Islam, Kuala Lumpur : PTS
Publication Sdn Bhd, 2001, hlm.158.
[71] Beverly Southgrate, History : What and Why ?,New York
[72] R.Suntharalingam, Pensejarahan
Alam Melayu, Kuala Lumpur
[73] Ruslan Zainuddin, Sejarah Malaysia
[74] Ibid, hlm.79.
[75] Qasim Ahmad, Zaman Eropah
Moden, Kuala Lumpur
[76] Ibid, hlm.150.
[77] Rowse A. L, The Use of
History,hlm.68.
[78] Raja Ali Haji, Tuhfat
al-Nafis,Sejarah Melayu dan Bugis, hlm.42.
[79] Shaharom Hussein, Tawarikh
Johor, hlm.47.
[80] Shellabear W. G, Sejarah Melayu, Kuala Lumpur : Penerbitan Fajar Bakti Sdn Bhd,
1992, hlm.45.
[82] Mohd Yusof Ibrahim, Pengenalan Kepada Sejarah, Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka,
1993, hlm.39.
[83] Jr. Bourdman, History and
Historian, New York
[84] Ibid, hlm.124.
[85] Leopold Von Ranke, Pensejarahan
Alam Melayu (edisi terjemahan), Kuala
Lumpur
[86] Dr. Ibrahim Nordin, Tunku Dalam Kenangan, Kuala Lumpur : Penerbitan Fajar Bakti, 1998,
hlm.197.
[88] Ibnu Taimiyyah, Politik Syarie, Kuala Lumpur : I Book Publication Sdn Bhd, 2005,
hlm.49.
[89] Carl Becker, Heavenly City of
Eighteenth Century Philosopher, New Heaven : Yale University Press, 1970,
hlm.31.
[90] Ibnu Taimiyyah,Etika Politik Islam, hlm.52.
[91] Profesor Dr. Yusof al-Qardhawi, Malaysia dan Hala Tuju, Kuala Lumpur
[92] Dr. Masyukun Abdillah, Malaysia dan Demokrasi, Kuala Lumpur
[93] Ibid, hlm.47.
[94] Ruslan Zainuddin, Sejarah
Malayan Union,Kuala Lumpur
[95] Ibid, hlm.159.
[96] Wan Mohd Mahyiddin, Isu-isu
Nasional, Kuala Lumpur
[97] Profesor Dr.
Nurcholish Madrid Kuala Lumpur
[98] Dato’ Chameil Yahya, Islam
Hadhari, Kuala Lumpur
[99] Ibid, hlm.22.
[100] Norazlan Syah Ahmad, Islam
Hadhari dan Cabarannya, Kuala
Lumpur
[101] Malek Bennabi, Teori Tamadun
Islam, Kuala Lumpur
[102] Mustapha Hussein, Sejarah
Kebudayaan Melayu, Kuala Lumpur
[103] Laporan daripada Kementerian Penerangan dan Jabatan Kesenian Malaysia , Perkembangan
Lakonan Melayu, Kuala Lumpur
[104] W. G. Shellabear, Sejarah
Melayu, Kuala Lumpur
[105] Raja Ali Haji, Tuhfat
al-Nafis,Sejarah Melayu dan Bugis, hlm.45.
[107] Mohd Zamberi Abdul Malik, Harimau
Malaya, Bangi : Penerbitan Universiti Kebangsaan Malaysia, 1999, hlm.58.
[108] Johanes Mardimin, Jangan Tangisi Tradisi Mereka, Kuala Lumpur : Penerbitan Kanisus Sdn Bhd, hlm.105.
[113] Albert Lau, The Malayan Union
Controversy, Bangi : Penerbitan Universiti Kebangsaan Malaysia
[114] Ibid, hlm.32.
[115] N. L Gupta, Dato’ Onn Jaafar
dan Memori, Kuala Lumpur
[116] Ibid, hlm.165.
[117] Wan Mohd Mahyiddin,Isu-Isu
Nasional,hlm.29.
[118] Ibid,hlm.31.
No comments:
Post a Comment